Το Συνέδριο στην Κρήτη, στις 27 και 28 Ιουνίου 2009, που είχε μεγάλη επιτυχία, διαπίστωσε τη θλιβερή κατάσταση στην οποία βρίσκεται το έργο του μεγάλου Κρητικού: η αισθητική των βιβλίων είναι απαρχαιωμένη, απουσιάζει ο σχολιασμός και τα υπομνήματα, η διακίνηση στα βιβλιοπωλεία περιορισμένη, δεν έχει γίνει επανέκδοση, ιδιαίτερα της Οδύσσειας, δεν έχουν εκδοθεί ακόμη πολλά από τα έργα του, ιδίως θεατρικά, αλλά και ένα μέρος της αλληλογραφίας του, τα ημερολόγια του, καθώς και άρθρα του σε επιθεωρήσεις κλπ., οι μεταφράσεις των έργων του έχουν εξαντληθεί ή δεν υπάρχουν κλπ. Η απαράδεκτη αυτή κατάσταση οδήγησε πολλούς πανεπιστημιακούς, φιλολόγους, καλλιτέχνες, συγγραφείς, πολιτικούς και πρεσβευτές ελληνισμού από τις πέντε ηπείρους, να συντάξουν μιαν Ανοιχτή Επιστολή προς την Ελληνική Πολιτεία, της οποίας το κείμενο παραθέτουμε στη στήλη "Ανοιχτή επιστολή - Υπογραφές”. Την αποστείλαμε στις 30 Ιανουαρίου 2010, με 3.215 υπογραφές και άλλα ντοκουμέντα, στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, στον Πρωθυπουργό, στους αρχηγούς των κομμάτων, στον Πρόεδρο της Ακαδημίας Αθηνών, στους Πρυτάνεις των Πανεπιστημίων, στον Πρόεδρο της Βουλής, στους αρχηγούς των κοινοβουλευτικών ομάδων και στον Πρόεδρο της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων. Συνοδευόταν από την ακόλουθη επιστολή:

Το Συνέδριο για τις εκδοτικές τύχες του Νίκου Καζαντζάκη, που πραγματοποιήθηκε στην Κρήτη στις 27 και 28 Ιουνίου 2009, έφερε στο προσκήνιο το πρόβλημα της θλιβερής κατάστασης στην οποία βρίσκονται οι εκδόσεις των έργων του μεγάλου Έλληνα συγγραφέα. 52 χρόνια μετά το θάνατό του, δεν υπάρχουν στα βιβλιοπωλεία –με εξαίρεση μερικά μεγάλα βιβλιοπωλεία της Αθήνας- πολλά από τα σπουδαιότερα έργα του, ενώ είναι πια σχεδόν ανύπαρκτες και οι μεταφράσεις των έργων του στο εξωτερικό. Οι εκδόσεις που κυκλοφορούν όχι μόνο δεν είναι σχολιασμένες -με μια ή δυο εξαιρέσεις-, αλλά και η τυπογραφική τους εμφάνιση είναι απαρχαιωμένη, αντιβαίνοντας στη σύγχρονη αισθητική και τις ανάγκες του σημερινού αναγνώστη. Όσο για τις μεταφράσεις που υπάρχουν ακόμα στο εξωτερικό, πρέπει οπωσδήποτε να αναθεωρηθούν και να αναπροσαρμοσθούν, αφού έχουν γίνει συχνά από μεταφραστές που δεν γνώριζαν καλά την ελληνική γλώσσα και περιέχουν, πολλές από αυτές, σοβαρά λάθη ή και ανεπίτρεπτες περικοπές -για να μη μιλήσουμε και για τις μεταφράσεις που έγιναν από μια άλλη γλώσσα και όχι από το ελληνικό πρωτότυπο. Επιπλέον, είναι εντελώς απαράδεκτο το γεγονός ότι για τα χειρόγραφά του, όσα βρίσκονται σε χέρια ιδιωτών, και κυρίως του κατόχου των πνευματικών δικαιωμάτων του έργου, οι πανεπιστημιακοί και λοιποί ερευνητές δεν έχουν στην ουσία ούτε πληροφορίες, ούτε πρόσβαση, πράγμα που παρεμποδίζει σοβαρά τη μελέτη και διάδοση του έργου του. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι πολλά και σημαντικά κείμενά του παραμένουν ακόμα ανέκδοτα, ελάχιστα από τα ημερολόγια και σημειωματάριά του έχουν δει το φως της δημοσιότητας, ενώ η σπουδαιότατη επιστολογραφία του είναι διάσπαρτη εδώ και εκεί ή παραμένει ακόμα αδημοσίευτη.
Η άστοργη αυτή μεταχείριση που γίνεται στον Καζαντζάκη μας αναγκάζει να απαιτήσουμε την παρέμβαση της Ελληνικής Πολιτείας, Είναι πια καιρός η Πολιτεία να αναλάβει τις ευθύνες της, ώστε το μεγάλο και πολυδιάστατο έργο του να συγκεντρωθεί σε μια συνολική έκδοση ή επανέκδοση που να σχολιάζεται από έμπειρους επιστήμονες και να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της σύγχρονης εκδοτικής αισθητικής. Αυτό θα πρέπει να πραγματοποιηθεί από έναν έγκριτο εκδοτικό οίκο ή κάποιο ίδρυμα, που θα εγγυάται τη σοβαρότητα και την ακρίβεια του εγχειρήματος.
Είμαστε πεπεισμένοι ότι το αίτημά μας είναι και αίτημα όλων των πολυάριθμων αναγνωστών και ειδικών ερευνητών, στην Ελλάδα και σε ολόκληρο τον κόσμο, που αγαπούν το έργο του Καζαντζάκη και ενδιαφέρονται γι’ αυτό. Πρέπει επιτέλους η Ελληνική Πολιτεία να καταλάβει ότι δεν επιτρέπεται, για λόγους ιδιωτικών –και εγωιστικών- συμφερόντων, το ελληνικό και διεθνές κοινό να στερείται τη διάθεση, αλλά και τη σωστή παρουσίαση αυτού του έργου. Και είναι εξίσου ανεπίτρεπτη για την πολιτιστική εικόνα της Ελλάδος η εγκατάλειψη –στην κυριολεξία- ενός συγγραφέα που κατόρθωσε με τη μεγαλοσύνη του να γίνει γνωστός στα πέρατα της γης.

Οι ειδικοί ερευνητές (πανεπιστημιακοί, φιλόλογοι, συγγραφείς, δημοσιογράφοι και φοιτητές), που ασχολούνται με το έργο του Καζαντζάκη, δεν έχουν ελεύθερη πρόσβαση στα χειρόγραφά του, στις σημειώσεις του, στα ημερολόγιά του, στην αλληλογραφία του. Παρεμποδίζεται έτσι σοβαρά η έρευνά τους, με αποτέλεσμα να μην προωθείται όσο θα έπρεπε η μελέτη και η ανάλυση του έργου του μεγάλου Κρητικού.

Την περασμένη εβδομάδα πήγα σε πέντε βιβλιοπωλεία της πρωτεύουσας της Χιλής. Δε βρήκα κανένα βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη. Σε ένα από τα βιβλιοπωλεία με πληροφόρησαν ότι η τελευταία φορά που είχαν βιβλία του Καζαντζάκη στα ράφια τους ήταν το 2002 όταν κυκλοφόρησε η μετάφραση στα ισπανικά από τον Miguel Castillo Didier της τραγωδίας Χριστός.

Αντώνης Βασιλειάδης, Πρόεδρος του Χιλιανού Τμήματος
και μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής της ΔΕΦΝΚ.
Σαντιάγο, 8 Μαΐου 2010.

Με δήλωσή τους που δημοσιοποιήθηκε στις 10 Ιανουαρίου 2010, είκοσι καθηγητές του Ιονίου Πανεπιστημίου «υποστηρίζουν την πρωτοβουλία της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Καζαντζάκη για την επανέκδοση των έργων του Νίκου Καζαντζάκη στα ελληνικά και των μεταφράσεων σε πολλές γλώσσες. Σε μία κοινωνία όπου οι αξίες βρίσκονται σε κρίση, το ανθρωπιστικό μήνυμα του Νίκου Καζαντζάκη αποτελεί πηγή ζωής και ελπίδας».
Δημήτρης Φίλιας, Σταύρος Κατσιός, Παναγιώτης Κελάντιας, Γεώργιος Κεντρωτής, Σωτήρης Κεραμιδάς, Ιωάννης Λαζαράτος, Σωτήρης Λίβας, Ιωάννης Μάζης, William Mallinson, Γιώργος Μιχαλακόπουλος, Νίκος Παπαδημητρίου, Christian Παππάς, Θεόδωρος Παππάς, Περικλής Παπαβασιλείου, Αναστασία Παριανού, Μιχάλης Πολίτης, Ιωάννης Σαριδάκης, Hans Schlumm, Μαρία Τσίγκου, Κωνσταντίνος Τσιμάρας.

Maklena Nika, Aristotel Spirou, Mirela Mitro, Sofia Pasko, Eneida Mataj, Isida Meta, Elvis Bramo, Marjana Tatazi, Anila Bilero, Edlira Jorgaqi, Emona Zykaj, Alma Kallari, Avni Xhelili, Adriatik Derjaj, Alban Foci, Spartak Kadiu, Xhemille Zykaj, Irena Caci, Ymer Ciraku, Flora Dado, Illia Lengu, Nonda Carfi, Klodeta Dibra, Xhemile Abdiu.

Ο Élie Wiesel, Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης 1986, δημοσιογράφος, συγγραφέας, καθηγητής ανθρωπιστικών επιστημών του Πανεπιστημίου της Βοστώνης (Η.Π.Α.), υπέγραψε την ανοιχτή επιστολή προς την Ελληνική Πολιτεία. Υπενθυμίζουμε ότι είναι ένας από τους επιζώντες του Ολοκαυτώματος. Γνώρισε το έργο του Νίκου Καζαντζάκη μέσω της ποιήτριας Rachel Lipstein, μιας επαναστάτριας που επηρέασε βαθιά τον Καζαντζάκη κατά τη διαμονή του στο Βερολίνο, το 1922-1923. Επίσης, χάρη στη μεσολάβησή της, ο Elie Wiesel συναντήθηκε με τον Καζαντζάκη στην Αντίμπ. Στο έργο του « Tous les fleuves mènent à la mer » («Όλοι οι ποταμοί οδηγούν στη θάλασσα»), εκδ. Seuil, Παρίσι 1994, γράφει: «Όποιος αρχίζει να διαβάζει τον Καζαντζάκη δεν μπορεί πια να σταματήσει.»

Ο Michel Déon, διάσημος Γάλλος συγγραφέας και μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας, έχει ζήσει πολλά χρόνια στην Ελλάδα και αγαπάει ιδιαίτερα την πατρίδα μας και τον πολιτισμό της. Ήταν και είναι φανατικός αναγνώστης του Καζαντζάκη και τον υπερασπίστηκε θερμά τον καιρό που τον καταδίωκαν τόσο άδικα στην ίδια του τη χώρα. Και μάλιστα, στο βιβλίο του Το μπαλκόνι των Σπετσών, ένα από τα δύο που έγραψε για την Ελλάδα (το άλλο είναι Το ραντεβού της Πάτμου) αναφέρεται εγκωμιαστικά στο μεγάλο Κρητικό. Με μεγάλη προθυμία υπέγραψε, στις 4 Σεπτεμβρίου 2009, την Ανοιχτή επιστολή, προσθέτοντας τα εξής:
Φυσικά, είμαι και εγώ μεταξύ εκείνων που επιθυμούν διακαώς να διατηρηθεί στη ζωή το έργο του. Αυτό το έργο έπαιξε ένα ρόλο στη ζωή μου, στη γενιά μου. Συμμετέχω και θα συμμετέχω σε ό,τιδήποτε συμβάλλει στη διαιώνισή του.
Κοινή είναι, πιστέψτε με, η συγκίνησή μας, από όπου υψώνεται αυτή η κραυγή κινδύνου.

Η Γαλλίδα πολιτικός Ségolène Royal, Πρόεδρος της Περιφέρειας Poitou-Charentes, τέως υποψήφια για την Προεδρία της Γαλλικής Δημοκρατίας και φίλη της Ελλάδος, μας απέστειλε επιστολή όπου αναφέρει τα εξής:
«Σας αξίζουν ευχαριστίες για την πρωτοβουλία σας να υπερασπιστείτε το έργο του μεγάλου συγγραφέα Νίκου Καζαντζάκη. Συγγραφέας πολυγραφότατος και προοδευτικός, υπήρξε χωρίς καμία αμφιβολία μία ανθρωπιστική και λογοτεχνική μορφή του 20ου αιώνα και εύχομαι με όλη μου την καρδιά να έχουν τα έργα του διάδοση ανάλογη με την εξαιρετική τους ποιότητα.»

Η επιστολή αυτή, με ημερομηνία 5 Δεκεμβρίου 2009, του Mauricio Arrayas Roos, Χιλιανού φοιτητή που σπουδάζει στις Κάτω Χώρες, απευθύνεται στον Αντώνη Βασιλειάδη, Πρόεδρο της Χιλιανής Επιτροπής για τη Σωτηρία και Προώθηση του έργου του Νίκου Καζαντζάκη.

Αγαπητέ κ. Βασιλειάδη,
Είχα την τύχη να είμαι μαθητής του καθηγητή Castillo το 1999 και να γνωριστώ μαζί σας με αυτή την ευκαιρία.
Επισκέφτηκα την Ελλάδα το 2008. Αντιλήφθηκα καθαρά ότι ο Νίκος Καζαντζάκης είναι στην ουσία άγνωστος, ακόμα και για τους ίδιους τους Έλληνες, χωρίς να αναφέρω την ανεπίτρεπτη άγνοια των πωλητών έργων του σε ένα από τα κυριότερα βιβλιοπωλεία της Αθήνας. Ενώ ο Βρεττάκος, ο Ελύτης και ο Ρίτσος χαίρουν μεγάλης δημοτικότητας και τα βιβλία τους είναι διαθέσιμα, ο Καζαντζάκης περιορίζεται σε ένα γελοίο αριθμό μυθιστορημάτων (τέσσερα ή πέντε). Σε ένα ειδικευμένο ευρωπαϊκό βιβλιοπωλείο μπορεί κανείς να βρεί μερικά σπάνια βιβλία.
Είχα την περιέργεια να αναζητήσω βιβλία του Καζαντζάκη στο Άμστερνταμ και στην Ουτρέχτη. Με λύπη μου σας πληροφορώ ότι βρήκα μόνο ένα αντίτυπο της «Αναφοράς στον Γκρέκο» στα αγγλικά.
Σας στέλνω την Ανοιχτή Επιστολή με την υπογραφή μου.