ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ - ΖΟΡΜΠΑΣ
Ο ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ ΚΑΙ Ο ΖΟΡΜΠΑΣ
Από τους ανθρώπους, ζωντανούς και πεθαµένους, πολύ λίγοι βοήθησαν τον αγώνα µου. Όµως, αν ήθελα να ξεχωρίσω ποιοι άνθρωποι αφήκαν βαθύτερα τ’ αχνάρια τους στην ψυχή µου, ίσως να ξεχώριζα τον Όµηρο, το Βούδα, το Νίτσε, τον Μπέρξονα και το Ζορµπά... Αν ήταν στη ζωή µου να διάλεγα έναν ψυχικό οδηγό, έναν Γκουρού, όπως λένε οι Ιντοί, ένα Γέροντα, όπως λένε οι καλόγεροι στον Άγιον Όρος, σίγουρα θα διάλεγα το Ζορµπά. Γιατί αυτός είχε ό,τι χρειάζεται ένας καλαµαράς για να σωθεί: την πρωτόγονη µατιά που αδράχνει ψηλάθε σαϊτευτά τη θροφή της· τη δηµιουργικιά, κάθε πρωί ανανεούµενη αφέλεια να βλέπει ακατάπαυτα για πρώτη φορά τα πάντα και να δίνει παρθενιά στα αιώνια καθηµερινά στοιχεία -αγέρα, θάλασσα, φωτιά, γυναίκα, ψωµί, τη σιγουράδα του χεριού, τη δροσεράδα της καρδιάς, την παλικαριά να κοροϊδεύει την ίδια του την ψυχή, σαν να‘χε µέσα του µια δύναµη ανώτερη από την ψυχή, και τέλος, το άγιο γάργαρο γέλιο, από βαθιά πηγή, βαθύτερο από τo σπλάχνο του ανθρώπου, που ανατινάζουνταν απολυτρωτικά στις κρίσιµες στιγµές από το γέρικο στήθος του Ζορµπά ανατινάζονταν και µπορούσε να γκρεµίσει -και γκρέµιζε- όλους τους φράχτες -ηθική, θρησκεία, πατρίδα - που άσκωσε γύρα του ο κακοµοίρης, ο φοβιτσιάρης ο άνθρωπος, για να κουτσοπορέψει ασφαλισµένα τη ζωούλα.
Eίναι ένα παράθεµα, µεταξύ πoλλών άλλων, βγαλµένο από την Αναφορά στον Γκρέκο, την πνευματική του αυτοβιογραφία, όπου εκφράζεται ο θαυµασµός και η φιλία του μεγάλου Κρητικού για τον Ζορµπά.
Υπάρχει πάντα μεγάλο ενδιαφέρον σε ό,τι αφορά τη σχέση μεταξύ Καζαντζάκη και Ζορμπά και πολλοί αναγνώστες µας ζητούν συχνά να διευκρινίσουµε ορισµένα σηµεία.
Ο Ζορμπάς υπήρξε αληθινό πρόσωπο και ονομαζόταν Γιώργης Ζορμπάς. Έπαιξε μεγάλο ρόλο στη ζωή του Νίκου Καζαντζάκη. Είχε γεννηθεί το 1865 στο Καταφύγι της Κοζάνης, στη δυτική Μακεδονία. Πέθανε το 1941 στα Σκόπια (αποτελούσαν την εποχή εκείνη µέρος της Γιουγκοσλαβίας), όπου βρίσκεται και ο τάφος του.
27 Μαΐου 2007, Σκόπια, τάφος του Ζορμπά 
Η τελευταία φωτογραφία του
πάνω στον τάφο του | 
Στη μέση η δισέγγονή του Εβίτα Κεχαγιά-Βαρελά,
που ζει στην Ξάνθη
|
Υπάρχουν στον τάφο οι ακόλουθες επιγραφές που δείχνουν ότι, εκτός από τον ίδιο τον Ζορμπά, και άλλα μέλη της οικογένειάς του έχουν ενταφιαστεί εκεί:
-Η οικογένεια Jada, η μητέρα Ασπασία, ο πατέρας Βαγγέλης και ο γιος τους Joba: 1898-1964
-Κωνσταντίνα (Κατίνα) Jada: 1906-1969, σύζυγος του Joba και κόρη του Ζορμπά
-Γεώργιος Ζορμπάς: 1865-1941
Σημ. Ο Ζορμπάς είχε πάρει μαζί του την κόρη του Κατίνα, όταν εγκαταστάθηκε στα Σκόπια, λίγα χρόνια μετά το επεισόδιο στο λιγνιτωρυχείο της Πραστοβάς.
Ωστόσο, ο μεγάλος Κρητικός τον μυθοποίησε, αρχίζοντας από την αλλαγή του ονόματός του, από Γιώργη σε Αλέξη. Μυθοποίησε επίσης τις συνθήκες της γνωριμίας τους. Στο ομώνυμο μυθιστόρημα γράφει ότι τον πρωτογνώρισε στον Πειραιά. Αλλά στην πραγματικότητα τον είχε συναντήσει στη Χαλκιδική, κοντά στο Άγιον ΄Ορος, όπου βρισκόταν µαζί µε το φίλο του ποιητή Άγγελο Σικελιανό. Το 1917 αποφάσισαν να εκµεταλλευτούν μαζί ένα λιγνιτωρυχείο στην Πραστoβά της μεσσηνιακής Μάνης. Μπορεί κανείς να το επισκεφτεί ακόµη και σήµερα.
Ένα άλλο στοιχείο μυθοπλασίας είναι ότι ενώ στο μυθιστόρημα για το Ζορμπά όλη η πλοκή εκτυλίσσεται στην Κρήτη, στην πραγματικότητα ο Ζορμπάς δεν πάτησε ποτέ το πόδι του στην Κρήτη.
Όσο για την Μαντάμ Ορτάνς, βασική ηρωίδα στο μυθιστόρημα, ήταν και αυτή αληθινό πρόσωπο. Ονομαζόταν Adeline Guitar και είχε γεννηθεί στην Τουλόν (Νότια Γαλλία) το 1874. Πέθανε στην Ιεράπετρα (Κρήτη) τo 1938. Oι Κρητικοί φίλοι της τη φώναζαν Ορτάνς, γιατί έµοιαζε µε ορτανσία.
Σημείωση: μπορείτε να συμβουλευθείτε το βιβλίο του Γιάννη Αναπλιώτη, Ο αληθινός Ζορμπάς και ο Νίκος Καζαντζάκης, εκδόσεις Δρόμων, Αθήνα 2003.
Η Εταιρεία µας έχει διοργανώσει, σε συνεργασία µε άλλους φορείς, πολλές εκδηλώσεις για τον Καζαντζάκη και τη σχέση του με τον Ζορμπά: Δύο ταξίδια στα Σκόπια, ένα στο Καταφύγι της Μακεδονίας, μια εκδήλωση στην Στούπα (που υπάγεται σήµερα στο ∆ήµο Λεύκτρου, Καρδαµύλη) πάνω από το λιγνιτωρυχείο.
Καταφύγι Κοζάνης, 26 Αυγούστου 2000, τα εγγόνια του Ζορμπά:
Anna Gajger, Γιώργος Κεχάεφ-Κεχαγιάς και Vaguelis Jada
Στούπα-Πραστοβά, 27 Αυγούστου 2000
Επίσης, η Εταιρεία μας έχει ιδρύσει, μαζί με τους δήμους των τόπων όπου έζησαν ο Καζαντζάκης και ο Ζορμπάς, ένα δίκτυο πόλεων (βλ. Δελτίο Τύπου αρ. 3). Έχουν ήδη διοργανωθεί δύο συναντήσεις σχετικά, στη Θεσσαλονίκη στις 31 Μαΐου 2008 και στο Ηράκλειο Κρήτης στις 4 Οκτωβρίου 2008 (βλ. φωτογραφία παρακάτω).
(Πατρίς, 6 Οκτωβρίου 2008)
Όρθιοι: Δημήτρης Σάββας (Προϊστάμενος της Βικελαίας Βιβλιοθήκης, αντιπρόσωπος Δήμου Ηρακλείου), Γεώργιος Στασινάκης, Γιώργος Μπόγρης (υπεύθυνος πολιτιστικών Δήμου Αίγινας), Γιώργος Γραμματικάκης (Πρόεδρος Ιδρύματος Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη) και Μανόλης Στεργίου (Δήμαρχος Βελβεντού Κοζάνης). Καθιστοί: Μαριλένα Μηλαδιανάκη (Αντιδήμαρχος Δήμου «Νίκος Καζαντζάκης»), Κλεοπάτρα Πρίφτη και Στέλλα Παπαπαναγιώτου (υπεύθυνη πολιτιστικών του Δήμου Ακρωτηρίου Χανίων).
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ, 24-27 ΜΑΪΟΥ 2012
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΔΕΦΝΚ «ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ (1883-1957) ΚΑΙ ΖΟΡΜΠΑΣ (1865-1941) ΔΥΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ»
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Ο ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ ΣΤΗ ΜΑΝΗ ΠΡΙΝ ΑΠΟ 80 ΧΡΟΝΙΑ
Παναγιώτης Φωτέας, Νέα Εστία, τεύχος 1688, 1997
ΣΤΗ ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΤΟΥ ΖΟΡΜΠΑ
Σωτήρης Ε. Γυφτάκης, Εκδόσεις Λεξίτυπον, Αθήνα 2009
Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΖΟΡΜΠΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ ΜΕ ΤΗΝ ΚΕΡΑΤΕΑ
Γιώργος Ιατρού (μαθηματικός), Κερατέα Αττικής
• Αίγινα, 27 Απριλίου 2013, “Καζαντζάκης και Ζορμπάς”: έκθεση, διαλέξεις της Αθηνάς Βουγιούκα και του Γεωργίου Στασινάκη. Διοργάνωση: Δήμος, ΔΕΦΝΚ και σύλλογος «Ολβία πόλις».
• Στούπα (Μεσσηνία), 18 Αυγούστου: Η Δυτική Μάνη τίμησε τον Καζαντζάκη και τον Ζορμπά
Ως γνωστόν, ο Νίκος Καζαντζάκης και ο Γιώργης Ζορμπάς εκμεταλλεύτηκαν, από το 1916 μέχρι το 1918, το περίφημο λιγνιτωρυχείο στην Πραστοβά (Στούπα) της Μεσσηνιακής Μάνης.
Ο Νίκος Καζαντζάκης αγάπησε τους κατοίκους, όπως και αυτοί τον αγάπησαν. Λίγο πριν πεθάνει έγραψε από την Αντίπολη όπου διέμενε στο φίλο του και εκδότη Γιάννη Γουδέλη: Είναι αλήθεια κοντά στην Καρδαμύλη σ’ ένα ορυχείο συνεργάστηκα με λαμπρούς Μανιάτες. Όλη αυτή την περιπέτεια την περιγράφω στο «Ζορμπά».
Οι τοπικές αρχές, το Γαλλικό Ινστιτούτο και η Διεθνής Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη (ΔΕΦΝΚ) διοργάνωσαν το 1994 και το 2007 εκδηλώσεις, παρουσία των εγγονών του Ζορμπά που είχαν έρθει από την Καλαμάτα και το Βελιγράδι. Τοποθετήθηκε στη Στούπα χάλκινη προτομή του μεγάλου Κρητικού, έργο του Χρήστου Ριγανά, και μία οδός φέρει το όνομα του Καζαντζάκη (θα βρείτε περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα μας, στήλη Ζορμπάς).
Πρόσφατα, το Δημοτικό Συμβούλιο Δυτικής Μάνης ονόμασε το Πνευματικό του Κέντρο «Νίκος Καζαντζάκης».
Στις 18 Αυγούστου 2013, υπό την αιγίδα του αντιπεριφερειάρχη Μεσσηνίας, ο Δήμος Δυτικής Μάνης και η ΔΕΦΝΚ διοργάνωσαν με μεγάλη επιτυχία εκδήλωση με τίτλο: «Καζαντζάκης και Ζορμπάς, δύο ελεύθεροι άνθρωποι».
Εγκαινιάστηκε μόνιμη έκθεση για τον Καζαντζάκη και το Ζορμπά που παραχώρησε η ΔΕΦΝΚ στο Πνευματικό Κέντρο. Με την ευκαιρία αυτή, έγιναν ομιλίες για τα 25 χρόνια της ΔΕΦΝΚ και για τον αληθινό Ζορμπά και διαβάστηκαν αποσπάσματα από το βιβλίο «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά» (βλ. πρόγραμμα και άρθρο εφημερίδας).
Εφημερίδα Θάρρος (Καλαμάτα), 20 Αυγούστου 2013
